Oude verflagen geven veel informatie over de geschiedenis van een monument

Misschien heb je wel eens verhalen gehoord over een restauratie van een oude kerk waarbij het restauratieteam, na het voorzichtig verwijderen van de oude verf, ontdekt dat er onder de verf een prachtige plafondschildering tevoorschijn komt. Eentje die al eeuwenlang verborgen is gebleven. Je kan je voorstellen wat een schat aan informatie dit oplevert. Door zo’n ontdekking komen we veel te weten over de geschiedenis en cultuur van de kerk en zijn omgeving.

Historisch kleurgebruik

De kans dat je bij jouw monument dergelijke plafondschildering tegenkomt is misschien niet groot. Maar ook zonder een verborgen plafondschildering kan je bij het verwijderen van verflagen veel te weten komen over de geschiedenis van het monument. De gebruikte kleuren en verfsoorten geven namelijk veel informatie over de stijl en tijdperk van de bouw.

Zo weten we dat in de 16^e, 17^e en in het begin van de 18^e eeuw vooral okertinten en natuursteenkleuren zoals Bentheimer (een zachte oker) werden gebruikt op gevels. Natuursteen werd vaak overgeschilderd om kleurverschillen in het materiaal te verbergen. Na verloop van tijd werd de kleur Bentheimer steeds lichter.

De schuiframen werden helder wit geschilderd en aan het einde van de 18^e eeuw ook wel in olijfgroen. Pas na 1830 werd voor het buitenschilderwerk het bekende grachtengroen gebruikt. Deze kleur zien we nog steeds heel veel op onze monumenten.

Verwijder niet alle verflagen

Heb je plannen voor schilderwerk aan je monument, maar gaat diepgaand speurwerk naar de oude verflagen je te ver? Verwijder dan niet alle oude lagen (dit is namelijk vergunningsplichtig), tenzij dit bij eventuele herstellingen technisch noodzakelijk is. Zo blijft er ook in de toekomst nog wat te ontdekken over.

Wil je voor de kleurkeuze toch inspiratie opdoen door de historische kleurstelling? Dan is het ook mogelijk om kleurhistorisch onderzoek te laten doen. Dit is een onderzoek waarbij de historische kleurlagen van een monument worden achterhaald. Als je uitkomt op een afwijkende kleur dan de huidige en dit wilt toepassen op je monument, dan heb je een vergunning nodig. Het kleurhistorisch onderzoek kan dan voor de gemeente een goed argument zijn om hieraan mee te werken. In dit geval kan je voor de kosten van het onderzoek een subsidie aanvragen.

Meer informatie over de voorwaarden voor deze subsidie vind je in de Subsidieregeling Cultureel Erfgoed. Deze regeling is te vinden op onze website onder het kopje Erfgoed en monumenten. De aanvraag dien je in middels het formulier Aanvraag Inspectie.

Kleurhistorisch onderzoek

Veel kleurhistorische onderzoeken beginnen met een kleurentrappetje. Hierbij wordt in overleg met de eigenaar bekeken waar oude verflagen mogen worden vrijgelegd en wordt het verfwerk laagje voor laagje blootgelegd. Zo ontstaat een zogenoemd ‘kleurentrappetje’ van recent naar heel vroeger.

Eventueel kunnen er kleurstalen worden genomen. Dit zijn kleine stukjes verf die van het monument worden afgeschraapt. Deze kleurstalen worden vervolgens onderzocht onder de microscoop om te zien uit welke pigmenten de verf bestaat. Op deze manier kan een grove datering van de verflagen worden gemaakt en kan het mogelijk worden gekoppeld aan een verbouwing. Zo kan worden voorkomen dat een gevel die in de 19^e eeuw is aangepast, een kleur krijgt die eigenlijk uit de 17^e eeuw stamt.

Kleurhistorisch onderzoek