(Nederlandse versie onderaan de pagina)
Kollumn wethâlder Henk de Boer
Gepubliceerd op in College van B&W.
Jimme soene ris op in moaie maitiidsdei de fyts pakke moatte. In slach om by Heech, de Gaastmar, Aldegea en Pikesyl. As aanst it gers wer omheech komt, de bermen kleur krije en ús greidefûgels harren hearre litte. Wat kinst hjir dan hearlik fan Fryslân genietsje. We neame it de krite Idzegea en it leit der al iuwenlang rûchwei itselde hinne. It gebiet waard eartiids net gelyk as hiel weardefol sjoen, want it wie allegear fean. Te wiet en dêrom net geskikt as boulân. De krite is letter droech makke. It waard begeanber en geskikt foar melkfee.
Lykwicht tusken natuer- en ekonomyske wearden
Sa is it gebiet ûntstien wêr’t we no grutsk op binne. Autentyk mei djippere poelen en fearten dy’t de landerijen skots en skeef trochsnije. Wêr’t guon boeren al jierren dwaande binne om nei te tinken oer hoe’t we mei it lânskip omgean moatte. Troch bygelyks romte te jaan oan greidefûgels. Dat betsjut, omgean mei beheiningen. Besykje om mei it boerebedriuw in goede fertsjinst te hâlden. Troch hieltyd op ‘e nij te sjen nei in goed lykwicht tusken it respektearjen fan de âlde natuerwearden en de ekonomyske wearde fan it ûntwikkele gerslân.
Ynwenners oan it stjoer foar de takomst fan Idzegea
It bringt my by de start fan de nije Gebietskommisje Idzegea yn jannewaris 2024. In groep ynwenners fan it gebiet dy’t yn petear geane en yn de kommende twa jier in Gebietsplan meitsje. Ik mei dêr as wethâlder Lânlik Gebiet yn Súdwest-Fryslân ek yn meidwaan en meitinke. De kommisje moat oan de slach mei de takomst fan dit gebiet. Offisjeel foar it Fryske Feangreideprogramma, mar ek breder foar de romtlike ynfolling fan it Fryske plattelân. Foar Idzegea lizze der flinke útdagingen om de natuer te ferbetterjen, wetter en klimaat opinoar ôf te stimmen en romte te finen foar lânbou. Dêr binne noch al wat ambysjes. Dat ropt in soad fragen op. Falt dit ek yn ferbân te bringen mei mooglikheden en kânsen? Hoe belûke we de doarpen? Hoe kinne we de jongerein bine oan it gebiet? Wat moat der dan oars? Wenjen op it wetter?
Lânbou en de takomst fan it feanlânskip
Wy kinne ús net foarstelle dat dit gebiet sûnder lânbou fierder moat. Dêrom moatte wy neitinke hoe 't de lânbou yn 2050 binnen in takomstich feanlânskip derút sjen moat. It leafst mei greidefûgels en al. Watfoar gerslân heart dêr dan by? Kinne lânbou en natuer inoar fersterkje? Hokker rekreaasje soe dêrby passe? It sil allegearre net fan hjoed op moarn yngripend feroarje. Dat hoecht ek net. We wolle in lânskip dat noch jierren meikin. Dan moatte je dêr no goed oer te set. Net allinnich yn Idzegea sil der opnij sjoen wurde moatte nei de omjouwing en it lânskip. Dat moat yn hiel Súdwest-Fryslân. Sadat boeren buorkjen bliuwe kinne, wylst ynwenners noflik wenje en besikers genietsje. Neist inoar, mar ek mei-inoar.
Je moatte earne begjinne. Yn Idzegea binne se al begûn.
Alfêst in moaie maitiid tawinske!
Jullie zouden eens op een mooie lentedag de fiets moeten pakken. In rondje om bij Heeg, Gaastmeer, Oudega en Pikesyl. Als straks het gras weer omhoog komt, de bermen kleur krijgen en onze weidevogels zich weer laten horen. Wat kun je hier dan heerlijk van Fryslân genieten. We noemen dit gebied Idzega en het ligt er al eeuwenlang ruwweg hetzelfde bij. Het gebied werd vroeger niet meteen als heel waardevol gezien, want het was allemaal veen. Te nat en daarom niet geschikt als bouwland. Het gebied is later droog gemaakt. Het werd begaanbaar en geschikt voor melkvee.
Evenwicht tussen natuur -en economische waarden
Zo is het gebied ontstaan waar we nu trots op zijn. Authentiek met diepere poelen en vaarten die de landerijen schots en scheef doorsnijden. Waar sommige boeren al jaren bezig zijn om na te denken over hoe we met het landschap om moeten gaan. Door bijvoorbeeld ruimte te geven aan weidevogels. Dat betekent; omgaan met beperkingen. En kijken of het boerenbedrijf voldoende kan blijven verdienen. Door elke keer opnieuw te kijken naar een goed evenwicht tussen het respecteren van de oude natuurwaarden en de economische waarde fan het ontwikkelde grasland.
Inwoners aan het roer voor de toekomst fan Idzega
Het brengt mij bij de start van de nieuwe Gebiedscommissie Idzega in januari 2024. Een groep inwoners fan het gebied die in gesprek gaan en de komende twee jaar een Gebiedsplan maken. Ik mag daar als wethouder Landelijk Gebied in Súdwest-Fryslân ook aan meedoen en meedenken. De commissie moet aan de slag met de toekomst van dit gebied. Officieel voor het Friese Veenweideprogramma, maar ook brede voor de ruimtelijke invulling van het Friese platteland. Voor Idzega liggen er flinke uitdagingen om de natuur te verbeteren, water en klimaat op elkaar af te stemmen en ruimte te vinden voor de landbouw. Er zijn nogal wat ambities. Dat roept veel vragen op. Kunnen wij dit ook in verband brengen met mogelijkheden en kansen? Hoe betrekken wij de dorpen erbij? Hoe kunnen we de jeugd binden aan het gebied? Wat moet er dan anders? Wonen op het water?
Landbouw en de toekomst van het veenlandschap
Wij kunnen ons niet voorstellen dat dit gebied zonder landbouw verder moet. Daarom moeten wij nadenken hoe de landbouw in 2050 binnen een toekomstig veenlandschap eruit moet zien. Het liefst met weidevogels en alles. Wat voor grasland hoort er dan bij? Kunnen landbouw en natuur elkaar versterken? Welke recreatie zou daarbij passen? Het zal allemaal niet op één en andere dag ingrijpend veranderen. Dat hoeft ook niet. We willen een landschap dat nog jaren mee kan. Dan moeten we daar nu goed over nadenken. Net alleen in Idzega moet er opnieuw gekeken worden naar de omgeving en het landschap. Dat moet in heel Súdwest-Fryslân. Zodat boeren kunnen blijven boeren, terwijl inwoners fijn wonen en toeristen genieten. Naast elkaar, maar ook met elkaar.
We moeten ergens beginnen. In Idzega zijn ze al begonnen. Alvast een mooi voorjaar gewenst!