In onze gemeente staat een grote diversiteit aan oude panden. Maar hoe oud zijn ze eigenlijk? In Het Detail een typisch kenmerk van een 17^e-eeuwse gevel, de klisklezoor.

Van veel voorname gebouwen, zoals kerken, stadhuizen of een waag, is vaak wel documentatie aanwezig om het bouwjaar te achterhalen. Maar voor de ‘gewone’ woon- en/of winkelpanden wordt dat al snel lastiger. In dat geval moet je naar andere aanwijzingen kijken die het bouwjaar of de bouwperiode verraden.

De makkelijkste aanwijzing is een jaartal op de gevel via bijvoorbeeld een muuranker of een gevelsteen. Zie je die niet, dan moet je op andere details gaan letten. Wat voor vensters zitten erin? Welk formaat en kleur hebben de stenen? Wat voor pannen liggen er op het dak? Hoe is de gevelopbouw? Wat is de bouwstijl? Ga zo maar door.

Gebruik van de klisklezoor

Een mooi detail om een pand uit de 17^e eeuw aan te herkennen is de klisklezoor. Dit is een baksteen die in de lengterichting is gehalveerd, waardoor er in de gevel een klein (bijna) vierkant steentje zichtbaar is.

De toepassing van de klisklezoor komt voort uit de manier van metselen in die tijd. De muren waren vaak steensdik. Om een sterk geheel te krijgen werden de metsellagen afwisselend in strekken (lengte van de steen) en koppen (breedte van de steen) toegepast. Om te voorkomen dat de stootvoegen (verticale voeg) boven elkaar kwamen te zitten, werd de klisklezoor gebruikt om de voeg op te schuiven. Deze werd alleen bij de beëindiging van de gevels toegepast en zit altijd naast een halve steen, die op de hoek zit.

Na de 17^e eeuw werd de drieklezoor op hoekoplossingen toegepast. Dit is een 3/4^e deel van een baksteen (3/4^e strek). Dat zorgde op de hoek voor net even wat meer stevigheid.

Heb je een 17^e eeuws pand en vind je deze klisklezoor niet overal in het metselwerk terug? Dan is de kans groot dat het metselwerk in een latere periode eens is vervangen.

*Het is toeval dat zowel op de afbeelding als op de foto de klisklezoor rood is. In de tekening is het ter verduidelijking en op de foto heeft het te maken met de voornaamheid van het pand. In veruit de meeste gevallen heeft de klisklezoor namelijk dezelfde kleur steen als het overige metselwerk.