In de Erfgoed schijnwerpers: Roos Snijders

Roos Snijders

Gepubliceerd op in Cultureel Erfgoed.

Roos Snijders, hoe zouden wij jou moeten kennen?

“Nou, dat hangt eigenlijk van verschillende dingen af. Ik heb namelijk op allerlei plekken en over de hele wereld gewoond, dus tja…”

Maar laten we het maar dichtbij houden. Misschien ken je mij dan wel als uitbaatster van de Herberg De Gekroonde Leeuw in Arum. Tien jaar lang mocht ik in dit prachtige rijksmonument de scepter zwaaien. Daarnaast zat ik in het dorpsbelang van Arum, maar ook grote kans dat je mij kent als een van de bestuurders van Stichting Het Gouden Land, een stichting ontstaan vanuit de vijf dorpen Arum, Pingjum, Witmarsum, Kimswerd en Zurich. Deze stichting zet zich in om alle activiteiten die bijdragen aan een duurzame ontwikkeling van het Marneslenk gebied samen te brengen.

Dat veel mensen mij kennen vanuit de Stichting Het Gouden Land is erg handig. Zo kijken ze niet snel raar op als ik weer eens langs kom met een enthousiast plan. Overigens werkt dit twee kanten op. Wanneer er dan iets geregeld moet worden, dan weet ik al snel wie mij daar bij zou kunnen helpen.”

Waar komt jouw interesse voor de cultuurhistorie en het landschap vandaan?

"Hiervoor duiken we even het verleden in. Roos is opgegroeid in Twente en bracht veel tijd door bij haar opa die als wever in de textiel industrie werkzaam was.

Mijn opa had een klein boerderijtje met twee koeien, twee stieren en verder nog van alles wat. Dit vond ik echt het einde! Op mijn achttiende wilde ik dan ook maar één ding, trouwen met een boer!” En aldus geschiede! Helaas koos deze boer ervoor om het boerenleven vaarwel te zeggen en het maatschappelijk werk in te gaan. Dus moest Roos een andere weg inslaan en koos ze ervoor om biologie te studeren. Na haar studie heeft ze hier lange tijd in gewerkt."

Graag had Roos ook nog een studie aan de landbouwhogeschool willen volgen, maar werd helaas uitgeloot. In plaats daarvan koos ze voor een studie over menselijk gedrag. Een onderzoek naar het gedrag van kinderen rondom de geboorte bracht haar naar vele plekken over de hele wereld.

“Maar mede dankzij mijn studie is mijn interesse voor het landschap, natuur en het boerenbestaan altijd gebleven. Als geen ander ziet ik de ‘struggle’ van de boeren. Het is mij er dan ook alles aan gelegen om samen met de boeren tot een plan te komen waarbij zowel de boeren als ook de natuur van profiteren.”

Roos Snijders
Roos Snijders
Roos Snijders
Gouden Lan
Het Gouden Land

Op welke wijze zet jij je in als vrijwilliger?

“Ik doe dit vooral vanuit mijn rol in het bestuur van de Stichting Het Gouden Land. Zo heb ik vanmorgen met dit bestuur net besproken hoe wij, door de geldstromen vanuit bestaande projecten te koppelen, ook weer andere projecten op gang kunnen houden. Met de tentoonstellingen, expositiebezoeken en onze tour door het landschap halen we wat geld binnen. Na aftrek van wat overhead gaat dit geld rechtstreeks naar de kerken van Witmarsum en Pingjum. Dit willen we graag uitbouwen. Zo draagt de jonge boer uit Pingjum, met zijn boerderijwinkel in Arum, een klein deel van de winst af aan de stichting en met de rest ontwikkelt hij zijn winkel door. Op die manier proberen wij de activiteiten en initiatieven te regelen.

Daarnaast zijn we op dit moment druk bezig om samen met een groep vrouwelijke boeren een vijftal fietstochten te organiseren. Langs de route zie je wat er allemaal wordt geproduceerd door de boeren. Ook ben je welkom bij de boer voor koffie en het verhaal van de boer. Ook hier geldt dan voor dat vanuit de inkomsten een klein deel van de winst wordt afgedragen aan de stichting. Op die manier proberen we samen met de ondernemers, inwoners van de vijf dorpen en andere belangengroepen initiatieven te ontwikkelen waar iedereen baat bij heeft: natuur- en cultuurliefhebbers, maar ook boeren en andere ondernemers zoals de horeca!”

“Door betonpaden met elkaar te verbinden ontstaan mooie fietsroutes, maar wellicht ook veilige fietsroutes voor schoolgaande kinderen.”

Tot slot noemt Roos nog even het onderzoek naar de mogelijkheden van de betonpaden in de regio. “Door deze met elkaar te verbinden ontstaan mooie fietsroutes, maar wellicht ook veilige fietsroutes voor schoolgaande kinderen. Om dit te kunnen realiseren, neemt de stichting een verbindende rol op zich tussen de eigenaren (boeren/ overheid).”

Hoe word je omschreven worden door je collega's van de Stichting Gouden Land?

Hier hoeft Roos niet lang over na te denken, vooral ‘gedreven’ denkt Roos. Inherent hieraan ook wel ‘lastig’ en ‘veeleisend’.

"Als ik ergens voor ga, dan ga ik er ook helemaal voor! Maar ik realiseer me wel dat dit soms als erg ‘pushy’ kan overkomen. Ik ben vaak erg gefocust op het afronden van taken en op de manier waarop ik denk dat dit moet gebeuren. Soms moet ik dan een beetje worden afgeremd door mijn collega-bestuurders. Ik realiseer me dat ik genoeg aan mijn eigen taken heb en me niet overal mee hoef te bemoeien. Aan de andere kant zorgen mijn gedrevenheid en vastberadenheid er wel vaak voor dat onze plannen slagen en succesvol zijn!

Dus mijn gedrevenheid heeft zijn voor- en nadelen. Soms is het nodig om even een stapje terug te doen, zodat anderen ook ruimte krijgen en er nieuwe, creatieve ideeën kunnen ontstaan. En achteraf denk je dan: 'Wat leuk, zo kan het dus ook!’"

Aan welke projecten hebt je recent nog gewerkt?

"We zijn met de stichting bezig op verschillende terreinen. Zo is er de tentoonstelling over Menno Simons in de koepelkerk in Witmarsum. Daarnaast hebben we in de Victoriuskerk in Pingjum een expositie over de relatie tussen klimaat, landschap en kunst doorontwikkeld tot de Gouden Land Experience. Een belangrijk onderdeel hiervan is een film over een jonge Friese boer die zijn eigen weg probeert te vinden.

Maar ook voor de toekomst staan er nog belangrijke zaken op de rol, zoals een goed functionerend bijen netwerk, zodat de biodiversiteit weer wat toeneemt. Want door de grootschalige landbouw is dat wat afgenomen.

Hierbij is het belangrijk om met z’n allen te kijken hoe we daar met de huidige regelgeving wat aan kunnen doen, zonder dat de boer daar erg last van heeft. Hoe kunnen we goed samenwerken met de boeren om landbouwmethoden te ontwikkelen en te bevorderen, die zowel de productie van voedsel ondersteunen als de biodiversiteit behouden of zelfs versterken. Een mooi voorbeeld hiervan is een jonge boer in Arum die in de boerderijshop middels een boerderijautomaat alla Febo lokale producten aanbiedt. Dit maakt bewust winkelen gemakkelijker. Een project wat samen met Greidhoeke Plus tot stand is gekomen."

De Stichting maakt zich er hard voor om een van de oudste ringdijken van Nederland, de Pingjumer Halsband, meer zichtbaar te maken in het landschap. Wat maakt deze Pingjumer Halsband zo waardevol?

"Het is een prachtige dijk die een verbinding vormt met de hele geschiedenis van de regio. Waarschijnlijk is de dijk onder leiding van monniken gebouwd en het is opmerkelijk dat het een van de oudste ringdijken is die nog steeds in goede staat verkeert.

In de loop der jaren heeft de dijk zich ontwikkeld tot het landschap van vandaag. Mede dankzij de bescherming als gemeentelijk monument biedt de dijk mooie mogelijkheden om variatie in de natuur te creëren. Zo zijn er ruige en minder ruige gebieden, met slootjes, grasland waar wordt gegraasd en uitnodigende taluds en oevers waar variatie kan worden aangebracht.

“De Pingjumer Halsband is een prachtige dijk die een verbinding vormt met de hele geschiedenis van de regio.”

We onderzoeken momenteel of we schapen en koeien kunnen laten grazen op verschillende gebieden, om zo bloemen en kruiden de kans te geven om te groeien. Door het graasland in kleinere delen op te splitsen, kunnen we de schapen regelmatiger verplaatsen. Door het aantal schapen dat graast ook nog iets te verminderen, stimuleren we de groei van kruiden en bloemen. Een mooie mogelijkheid te midden van de akkers en weilanden."

Pingjumer Gulden Halsband
Training van vrijwilligers voor inventarisatie va vogels op de Pingjumer Halsband.

Welke uitdagingen kom je tegen en waar loop je vaak tegenaan?

"Dit is met name de regelgeving. Zo wilden wij bij de toegang van het gebied heel graag een bord plaatsen met daarop iets als: ‘Hier kom je in het Gouden Land!’. Echter, om verrommeling van het landschap te voorkomen, worden dergelijke borden niet toegestaan door de gemeente. Jammer, maar ook wel weer begrijpelijk. Iets anders wat we graag wilden verwezenlijken was de bouw van een uitkijktoren. Helaas bleek een vergunning hiervoor vanwege de agrarische bestemming aanvankelijk niet mogelijk. Gelukkig is de gemeente flexibel en staat de toren er en lukt het steeds beter om samen uit te zoeken wat er wél mogelijk is!"

Hoe verweef je het cultuur erfgoed in je werkzaamheden?

"Als eerste is het belangrijk om te bekijken wat we allemaal al hebben aan cultureel erfgoed. Dan zien we natuurlijk de prachtige kerken. Deze krijgen het echter door de ontkerkelijking steeds moeilijker. Hoe kunnen we dan voorkomen dat deze kerk een private/commerciële functie krijgt? Dit doen we door samen met de kerkbesturen en andere belangengroepen exposities, films en andere activiteiten te organiseren. Op die manier kunnen we extra inkomsten genereren om de kerken in hun huidige staat open te houden. Daarnaast biedt het tonen van films ook de mogelijkheid om het cultuurlandschap en de uitdagingen waarmee boeren te maken hebben onder de aandacht te brengen. Zo slaan we op een mooie manier twee vliegen in één klap!"

Hoe betrek je de Mienskip bij jouw werk als vrijwilliger?

"Dat begint bij het rekruteren van vrijwilligers. Door bijvoorbeeld het plaatsen van oproepen in de dorpskrantjes en op sociale media. Het is daarbij belangrijk om duidelijk uit te leggen wat het idee of thema is waar men over mee mag denken of aan mee gaat werken. Daarna benaderen we diverse verenigingen, kunstenaars, sprekers etc. en gaat het idee leven. Het plan spreidt zich uit als een olievlek. Mensen voelen zich betrokken, worden enthousiast en bieden spontaan hun hulp aan.

We hebben bijvoorbeeld opdracht gegeven om voor de Zuricher Oord Polder een landschapskunstwerk te ontwikkelen. Daaruit is het 'Leesbaar Landschap'-wandelpad ontstaan. Het ontwerp hiervoor is voortgekomen uit gesprekken met lokale bewoners en wordt nu onderhouden door scholen, vrijwilligers en dorpsbelangen. Hier zien we ook opnieuw de kracht van de mienskip, want dit alles begon bij een oud veldschuurtje in de buurt. Hoewel dit vervallen schuurtje niet officieel geregistreerd stond en eigenlijk verwijderd zou moeten worden vanwege de staat, is het dankzij de inzet van de mienskip gelukt om het terug te brengen naar zijn oorspronkelijke staat. Nu dient het schuurtje aan het einde van het Leesbaar Landschap pad als expositieruimte en informatiepunt.

Een andere tip is om niet terughoudend te zijn bij het opzetten van een nieuw plan. Bij het ontwikkelen van initiatieven is er altijd sprake van een kantelpunt: tot aan dit punt is het hard werken voor de initiatiefnemers. Als het lukt om dit punt te passeren, wordt het een project van iedereen en voor iedereen. Dus maak maar een mooie flyer en breng deze rond in de dorpen, dit kan helpen om mensen enthousiast te maken en zo vlot voorbij het kantelpunt te komen.”

Leesbaar landschap

Wat is je meest bijzondere verhaal, welke gebeurtenis blijft je altijd bij?

Hier moet Roos even over nadenken en kiest dan toch voor het verhaal van de boeren. Hoe deze boeren, ondanks de uitdagingen waarmee ze vandaag de dag worden geconfronteerd, toch bereid zijn om mee te denken over het vergroten van de biodiversiteit en andere plannen. Ze zijn zelfs bereid om mee te helpen bij het opbouwen van de toren en het zaaien van gemengde bloemenzaden. “Omdat het daarbij vaak ook nog om hun grond gaat moeten wij wel een beroep op hen doen, ondanks dat we weten hoe moeilijk ze het soms hebben.”

Roos is altijd positief verrast geweest door de reacties van de boeren op verschillende plannen. Ze is dankbaar dat ze altijd in staat zijn geweest om in gesprek te blijven met de boeren, die ondanks alles blijven streven naar een betere toekomst voor henzelf en voor anderen.

Hoe houd je hetgeen waar jij je voor inzet actueel?

“Vooral door, naast natuurlijk onze onderlinge contacten binnen de stichting, onze contacten met andere natuurorganisaties, agrarische collectieven en agrarische natuurverenigingen. Zo blijven we op de hoogte van wat er allemaal speelt en delen we onze bevindingen. Maar ook door te kijken wat andere organisaties ons kunnen bieden ten behoeve van de training van onze ambassadeurs is niet onbelangrijk.

Overigens zijn de contacten met andere organisaties ook erg waardevol om zelf de moed erin te houden. Soms zit je er natuurlijk wel eens een beetje doorheen en dan kunnen anderen weer zaken en mogelijkheden aandragen die je hier doorheen helpen. Dus die samenwerking is wat mij betreft essentieel voor de voortzetting van onze plannen.”   

Heb je ooit te maken gehad met conflicten tussen commerciële ontwikkeling en de behoefte om het cultureel landschap te behouden?

"Mijn ervaring als horecaondernemer komt hierbij goed van pas. Ik merk vaak al snel of nieuwe plannen en initiatieven elkaar in de weg kunnen zitten. Door hier van tevoren rekening mee te houden en te erkennen dat, wat ik met vrijwilligers opzet, mogelijk ook door een lokale ondernemer had kunnen worden gedaan. Zo kunnen we conflicten voorkomen. Daarom zoeken we altijd naar een mooie middenweg. Bijvoorbeeld door tijdens evenementen de lunch of catering te laten verzorgen door lokale ondernemers.

Een ander voorbeeld voor een mogelijk conflict kan ontstaan wanneer bijvoorbeeld een kerk wordt omgebouwd tot een bed & breakfast. Ik begrijp dat dit de haren van nabijgelegen hoteleigenaren wellicht doet rijzen. Het is juist dan belangrijk om hierin samenwerking te zoeken, zodat het verblijf in de kerk ook voor de hoteleigenaar van waarde is.

Tot slot moet je er altijd voor waken om met subsidiegeld of andere bijdragen je lokale ondernemers buitenspel te zetten. Een subsidie is immers maar eenmalig, dus zonder de ondernemers eindigen we toch met lege handen.”

Ook wil Roos nog even kwijt hoe fijn het is om te merken dan ook de gemeente openstaat voor het laten slagen van interessante initiatieven. Waar je vroeger nogal eens kon stuiten op onmogelijkheden, wordt er nu ook binnen de gemeente veel meer gekeken naar wat er dan eventueel wél mogelijk is!

Dit artikel is onderdeel van de Nieuwsbrief Cultureel Erfgoed. Wil je op de hoogte van het laatste Cultureel Erfgoed nieuws blijven? Meld je aan voor de Nieuwsbrief Cultureel Erfgoed. Deze verschijnt 2x per jaar.

Zie ook