De archiefschatten van Súdwest-Fryslân

Gepubliceerd op in Cultureel Erfgoed.

In Cultuurhistorisch Centrum De Tiid in Bolsward ligt 8 kilometer archief veilig opgeslagen in 3 depots. Archieven gevuld met verhalen uit de vroegere gemeenten van Súdwest-Fryslân, maar ook die van De Fryske Marren. In deze archiefschatten delen we graag één van deze bijzondere verhalen met je.

Veldtocht naar Rusland

In 1810 lijfde Napoleon Nederland in. Twee jaar later deed hij een poging om Rusland te veroveren. Dit leidde tot een debacle, omdat de Russen de tactiek van de verschroeide aarde hanteerden. Het erbarmelijke weer deed de rest. Aan die ‘Veldtocht naar Rusland’ namen ruim 466.000 soldaten deel. Slechts 40.000 overleefden. In de legers van Napoleon vochten zo’n 15.000 Nederlanders mee, van wie er weinigen het vaderland terugzagen.

Verknocht maar toch gescheiden

Vanuit de vroegere gemeenten van Súdwest-Fryslân werden ruim 600 personen opgeroepen, waaronder de in 1791 geboren Willem en Ane Atsma. Eigenlijk moest alleen Willem opkomen, maar Ane was zo aan hem verknocht, dat hij vrijwillig met hem meeging. In Duitsland werden zij direct van elkaar gescheiden en bij verschillende compagnieën ingedeeld. Ze zagen elkaar nog eenmaal toen Willem’s compagnie terugkeerde uit een gevecht en afgelost werd door die van Ane.

Een lange reis te voet

Willem besloot te deserteren en samen met een Duitser vluchtte hij voor het Franse leger uit naar het oosten. Overdag verborgen zij zich in greppels, struikgewas of dode bladeren; ’s nachts trokken zij verder. Toen zij in Rusland arriveerden verbleven zij een tijdlang bij een boer. De Fransen rukten echter steeds verder op, waardoor het zwerven opnieuw begon. Toen de Fransen zich uiteindelijk terug moesten trekken, begon Willem aan de lange reis naar huis. Te voet. Op een zekere dag kwam hij weer aan in Uitwellingerga, waar zijn familie hem al lang dood had gewaand.

Vermist of toch niet?

Van Ane heeft niemand ooit nog iets vernomen. Wel beweerde een bejaarde vrouw in Patterson (VS) jaren later dat zij gehuwd was geweest met een Gerardus Atsma uit Oost-Pruissen. De vader van Willem en Ane heette Geart, wat in het Duits Gerardus had kunnen worden. De familie geloofde daarom dat Ane niet was omgekomen, maar geen zin meer had om naar huis terug te keren. In plaats daarvan zou hij in Oost-Pruisen zijn gebleven, waar hij deze vrouw had ontmoet.

Dit artikel is onderdeel van de Nieuwsbrief Cultureel Erfgoed. Wil je op de hoogte van het laatste Cultureel Erfgoed nieuws blijven? Meld je aan voor de Nieuwsbrief Cultureel Erfgoed. Deze verschijnt 2x per jaar.

Zie ook