Toekomstscenario's van Súdwest-Fryslân
Hoe kunnen we ons voldoende voorbereiden op grote veranderingen en de juiste prioriteiten stellen om de brede welvaart in 2045 minimaal op hetzelfde peil te houden? Daarover hebben verschillende groepen van direct betrokkenen in het najaar van 2021 nagedacht.
Op deze pagina vind je een samenvatting van de toekomstscenario’s.
Wil jij het hele rapport ontvangen? Stuur ons een email en wij sturen hem naar je toe.
Er komt veel op ons af
De bevolking vergrijst, jongeren trekken weg. Klimaatverandering kan een bedreiging zijn voor het leven en werken in de gemeente. Hoe de toekomst er uit ziet is niet met zekerheid te voorspellen, maar je kunt de toekomst wel verkennen.
Dat doen wij aan de hand van een zogeheten scenario-analyse. We verkennen de toekomst aan de hand van vier plausibele scenario’s. Vier situaties die werkelijkheid zouden kunnen worden. De 4 scenario’s zijn een instrument om samen het gesprek over de toekomst te voeren, en kunnen als basis dienen voor innovaties en nieuw beleid.
Wat zijn scenario’s en wat kun je er mee?
Het doel van de scenario’s is om voorbereid te zijn op wat zich zou kunnen voordoen. Het is dus niet de bedoeling om van deze vier scenario’s er eentje te kiezen als de meest wenselijke. Je houdt rekening met meerdere toekomsten, die allen mogelijk en denkbaar zijn. Je neemt geen standpunt in over bepaalde voorstellingen. Scenario’s gaan er van uit dat het mogelijke toekomsten zijn die je kunnen overkomen, of je ze nu wenselijk vindt of niet.
Aan de hand van deze vier mogelijke toekomsten willen we verder in gesprek gaan. Houdt ons huidige beleid voldoende rekening met de verschillende scenario’s? Wat als een scenario waarheid wordt? Daarmee worden de veranderingen voorstelbaar, zodat we er beter op voorbereid zijn. Het kan helpen in het maken van keuzes, hoe ingewikkeld die mogelijk ook zijn.
Hoe komen scenario’s tot stand: zekere en onzekere trends
Scenario’s komen tot stand door goed te kijken naar welke ontwikkelingen in de samenleving de meeste verandering teweeg kunnen brengen. Denk daarbij aan de samenstelling van de bevolking, technologie, klimaatverandering. Al deze zogenoemde trends hebben invloed op de brede welvaart in onze gemeente.
Enkele trends zijn redelijk zeker, sommige zijn zeer onzeker. We hebben aan de hand van bureauonderzoek, interviews met experts en diverse bijeenkomsten met diverse groepen een keuze gemaakt in de meest voorkomende zekere en onzekere trends.
Op die manier zijn twee kernonzekerheden vastgesteld. Deze onzekerheden hebben grote impact op onze gemeente, terwijl hun verloop erg onvoorspelbaar is. Door de twee kernonzekerheden met elkaar te combineren ontstaan vier uitkomsten, die de basis vormen van de scenario’s.
De twee meest onzekere trends die vastgesteld zijn:
- de ontwikkeling van de maatschappelijk veerkracht in onze gemeente;
- de snelheid van de klimaatverandering.
Op basis van de twee onzekere trends zijn er vier scenario’s ontwikkeld.
Het is 2045. Door de snelle klimaatverandering heeft de gemeente veelvuldig te maken met extreem weer. Overstromingen in de lente, herfst en vooral winter wisselen af met droge en hete perioden in de zomer waardoor er vaak een zoetwatertekort ontstaat. De landelijke overheid heeft het stuur overgenomen op onder andere de ruimtelijke inrichting om de noodzakelijke ingrepen in de ruimte te kunnen doen.
De ingrepen die zijn gedaan hebben het leefklimaat in onze gemeente aangetast. De vergrijzing en ontgroening neemt toe, de sociale samenhang staat onder druk en er zijn te weinig arbeidskrachten. Economische kansen doen zich voor in de (ouderen)zorg, het toerisme/recreatie en in de landbouw. Draagkrachtige inwoners slagen erin de kansen te verzilveren in hun eigen belang. Maar de kwetsbare meerderheid slaagt hier niet in. Voor de arbeidspopulatie is de gemeente in sterke mate afhankelijk van migranten, die maar beperkt worden aangetrokken. De nieuwe inwoners die zich hier wel vestigen, integreren moeizaam in de bestaande oudere gemeenschap.
Kansen
- Kansen voor natuurontwikkeling, biodiversiteit en bedrijvigheid gerelateerd aan water en recreatie.
- Kansen voor technologische innovaties om de zorgbehoefte mee op te lossen.
- Kansen voor arbeidsmigranten in de zorg en recreatie.
Bedreigingen
- Grote druk op gebied en de kwetsbare gemeenschap, er moet veel tegelijk.
- Verschillen tussen kwetsbare inwoners en draagkrachtige inwoners nemen toe. Individualisering neemt toe, sociale samenhang neemt af.
- Zeer veel zorgen voor toekomstige ontwikkelingen na 2045. Waarschijnlijk zijn dan nog grotere ingrepen nodig.
Het is 2045. Door de klimaatverandering is het in onze regio een beetje warmer maar vooral natter geworden. Zo nu en dan leidt dit tot wateroverlast.
Het grote aantal ouderen in combinatie met de aangename leefomgeving heeft geleid tot een nieuwe economische sector waarin (ouderen)zorg, toerisme, recreatie, cultuur en technologie nauw met elkaar verweven zijn. Het zuidwestelijk deel van Fryslân staat bekend als hét gebied voor Healthy Ageing en toerisme voor ouderen. Tegelijkertijd staat de sociale samenhang (mienskip) onder druk door de vergrijzing en ontgroening. Het aantal kwetsbare inwoners neemt toe, de sociale samenhang staat onder druk en er zijn te weinig arbeidskrachten. Voor de arbeidspopulatie is de gemeente in sterke mate afhankelijk van migranten. De nieuwe inwoners die wel zijn aangetrokken integreren moeizaam in de bestaande oudere mienskip.
Kansen
- Er is potentie en tijd voor allerlei innovaties. De uitdaging is om de gezapige bevolking proactief daarop te laten anticiperen.
- Kansen voor ouderenzorg, Healty Ageing en toerisme voor ouderen. En kansen voor technologische innovaties om de zorgbehoefte mee op te lossen.
Bedreigingen
- Er gebeurt heel veel in de wereld, maar dat vinden de inwoners van Súdwest-Fryslân wel best zolang ze er maar niet teveel last van krijgen.
- Er blijft veel onzekerheid over de toekomst, vooral op het vlak van klimaatverandering.
- De kans is groot dat het gemis aan bepaalde leeftijds- en arbeidsgroepen wordt ingevuld door niet al te sterke en vitale groepen waardoor de leefbaarheid (nog) verder achteruit gaat.
- Er wordt veel van de overheid verwacht. Die wil dat ook wel doen maar mist in Súdwest-Fryslân het maatschappelijke middenveld om veranderingen van de grond te krijgen.
Het is 2045. Door de snelle klimaatverandering heeft de gemeente veelvuldig te maken met extreem weer. Overstromingen in de lente, herfst en vooral winter wisselen af met droge en hete perioden in de zomer wanneer er vaak een zoetwatertekort ontstaat. De landelijke overheid heeft het stuur overgenomen om noodzakelijke ingrepen in de openbare ruimte te kunnen doen.
Er zijn scherpe keuzes gemaakt in de (her)inrichting van de gemeente, zoals gebieden die geschikt zijn voor wonen, voor bedrijven, voor water en waterberging en voor innovatieve landbouw. Dankzij de stevige lobby van de inwoners is de aantrekkelijkheid van het gebied bewaard gebleven en waar mogelijk vergroot. Die aantrekkelijke leefomgeving in combinatie met de veerkrachtige gemeenschap heeft nieuwe inwoners aangetrokken die hier graag willen wonen. De mienskip heeft door de nieuwe aanwas een nieuw elan gekregen waardoor er innovatief en met hoog tempo aan de grote uitdagingen wordt gewerkt. Dit moet ook want de snelle klimaatverandering vraagt nog steeds om keuzes.
Kansen
- Er is grote noodzaak voor verandering; met een veerkrachtige mienskip gaat dit ook in een razend tempo.
- Innovatie en kleinschalig ondernemerschap zijn de drijvende krachten voor de energietransitie en klimaatadaptatie.
- De technologie wordt veelvuldig ingezet en ontwikkelt zich toegesneden op de lokale aard en schaal.
Bedreigingen
- Grote druk op gebied en mienskip, er moet veel tegelijk.
- Bij te grote tegenslagen (natuurrampen) is de mienskip kwetsbaar. Ontgroening en vergrijzing blijven aandacht vragen. Investeren in een aantrekkelijk woon- en leefklimaat blijft dus nodig.
- Worden kwetsbare inwoners voldoende meegenomen door de innovatieve draagkrachtige meerderheid?
Het is 2045. Door de klimaatverandering is het in onze regio een beetje warmer maar vooral natter geworden. Zo nu en dan leidt dit tot wateroverlast. In onze gemeente is de klimaatverandering aangegrepen om van onderop keuzes voor te bereiden in de (her)inrichting van de gemeente, zoals gebieden die geschikt zijn voor wonen, voor bedrijven, voor water en waterberging en voor innovatieve landbouw. Waar mogelijk worden functies creatief gecombineerd. Deze werkwijze krijgt veel landelijke aandacht.
De open houding van de inwoners en de gemeente in combinatie met de aantrekkelijke leefomgeving heeft veel nieuwe inwoners getrokken. Daarnaast bieden we volop recreatieve en culturele mogelijkheden. De mienskip heeft door de nieuwe aanwas een nieuw elan gekregen waardoor er creatief en van onderop wordt gewerkt aan een duurzame lokaal gerichte kenniseconomie.
Kansen
- Er is een groot draagvlak voor innovaties op allerlei gebieden.
- Dit leidt tot zorgvuldige en weloverwogen beslissingen, toekomstgericht en met een groot draagvlak.
- Deze open houding (iepen mienskip) op maatschappelijk, ecologisch en economisch vlak heeft een aanzuigende werking op nieuwe inwoners waarmee ook weer nieuwe kansen worden gecreëerd.
Bedreigingen
- De noodzaak van verandering wordt iets minder gevoeld, het polderen kan leiden tot een te trage verandering.
- Bij te lange processen dreigt ook het ‘buiten de boord vallen’ bij bepaalde innovaties waar anderen sneller op kunnen schakelen.
Hoe gebruik je de scenario’s?
Gebruik de scenario’s vooral om een toekomstvisie te ontwikkelen - wat voor gemeente wil Súdwest-Fryslân zijn? Ga hierover in gesprek met inwoners en partners. Zoek ook de samenwerking met de omliggende gemeenten en de provincie Fryslân.
Voor elk beleidsdomein kun je de vier scenario’s gebruiken om handelingsperspectieven uit te werken. Handelingsperspectieven zijn denkrichtingen, ideeën, mogelijke acties, die ervoor zorgen dat onze gemeente de uitdagingen van een scenario het hoofd kan bieden, maar ook de mogelijke kansen kan verzilveren.
Daarnaast kunnen scenario’s ook worden ingezet als toetssteen voor huidig of toekomstig beleid of voor projecten. De vraag is dan: hoe pakt een beleidsvoornemen uit in de diverse scenario’s?