Cool Súdwest

Met Cool Súdwest willen we dat jongeren tussen de 12-18 jaar zo gelukkig en gezond mogelijk zijn. Hiervoor gebruiken we het IJslands preventiemodel. Sinds de introductie van het IJslands preventiemodel, twintig jaar geleden, is het middelengebruik onder IJslandse jeugd sterk gedaald en behoren zij nu tot de minst gebruikende jongeren in Europa.

Wat hebben ze in IJsland gedaan? En vooral: wat kunnen Nederlandse gemeenten daarvan leren? Zes gemeenten, waaronder Súdwest-Fryslân helpen die vraag te beantwoorden. Zij verkennen, samen met het Trimbos-instituut en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi), hoe Nederlandse gemeenten de IJslandse aanpak succesvol kunnen gebruiken.

In eerste instantie zijn de ouders de aangewezen personen om hun kinderen te begeleiden naar de volwassenheid. Maar het gezin is, vanuit de jongere bekeken, niet de enige plaats waar in de jongere opgroeit en zich ontwikkelt. Leeftijdsgenoten en vrienden spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling, maar  ook de buren, sport(vereniging), muziekschool of andere plekken waar een jongeren zijn vrije tijd doorbrengt. Allemaal spelen we een rol: It takes a village to raise a child.

Cool Súdwest doen we met zijn allen! Wat ga jij doen?

Iedere leeftijdsfase brengt strubbelingen met zich mee. In de leeftijdsfase van 12-18 jaar is riskant gedrag het belangrijkste risico. Vaak gaat dit gepaard met alcohol en andere middelen. Door alle veranderingen in lijf en brein neemt het verlangen naar spanning, sensatie en nieuwe ervaringen in de puberteit toe. Zo weten we dat de helft van de 14 jarigen in de gemeente Súdwest-Fryslân de afgelopen vier weken hebben gedronken.  Ondanks dat pubers sterker en fitter zijn dan kinderen, neemt de kans om te overlijden met 200-300% toe in de puberteit (bron: Trimbos).

Alcohol bij jongeren; wat zijn de risico’s?

Het gebruik van alcohol door jongeren brengt op tal van gebieden risico’s met zich mee, met vaak ernstige onomkeerbare gevolgen.

1. Alcoholgebruik bij jongeren kan de ontwikkeling van de hersenstructuren bij jongeren negatief beïnvloeden. Fors alcoholgebruik kan leiden tot slechtere leerprestaties, spijbelen en schooluitval.
2. Naast de invloed op de hersenontwikkeling, kan ook de ontwikkeling van andere organen van jongeren belemmerd worden door alcoholgebruik.
3. Alcoholgebruik op jonge leeftijd verhoogt het risico op problematisch drinken op latere leeftijd. Dit speelt vooral bij een startleeftijd onder de 18 jaar.
4. Alcohol bij jongeren speelt daarnaast een rol bij acute risico's zoals onveilig en grensoverschrijdend seksueel gedrag, agressie en verkeersongevallen.

Meten is weten

Om na te gaan hoe het gaat met de IJslandse jeugd, maken ze in IJsland gebruik van een jaarlijkse monitor. Op basis van deze rapporten gaan onderzoekers, beleidsmakers en mensen uit de praktijk het gesprek met elkaar aan om prioriteiten te bepalen. Samen bedenken zij op welke risico- en beschermende factoren ingezet moeten worden, welk beleid en welke interventies daarvoor geschikt zijn en welke stakeholders een rol kunnen spelen. Uit de praktijk worden bijvoorbeeld ouders, scholen en organisators van jeugdactiviteiten betrokken. Het betrekken van de ‘mienskip’ is dus een cruciaal onderdeel van deze werkwijze. Doordat de monitor jaarlijks wordt uitgevoerd, krijgen de stakeholders snel feedback en kunnen de preventie-activiteiten worden bijgesteld waar nodig.

Ook in Súdwest-Fryslân is er onderzoek gedaan onder de jongeren. In het najaar van 2018 hebben ruim 1000 jongeren die naar het VO in Súdwest-Fryslân gaan een vragenlijst ingevuld. Hieronder de belangrijkste resultaten. Alle resultaten kun je vinden in de factsheet.

Waar Súdwest-Fryslân in opvalt:

1. Het alcoholgebruik is hoog en de alcoholtolerantie is hoog (alcohol hoort erbij).
2. Jongeren drinken op erg jonge leeftijd (voor hun 14-de) voor het eerst alcohol.
3. Gebruik van slaappillen, kalmeringsmiddelen, lachgas en cannabis is ook hoog.

In november  2020 zal het tweede Cool Súdwest onderzoek plaatsvinden. Informatie hierover ontvang je van de school waar je kind naartoe gaat.

Ouders zijn ontzettend belangrijk voor hun kinderen. Je bent een belangrijk rolmodel voor je kind en  je hebt invloed op het gedrag van je kind. Jongeren vinden het belangrijk vinden wat hun ouder/verzorger vindt, zegt en doet, ook al geven ze dit niet altijd toe, zo blijkt uit onderzoek. Als je als ouder/verzorger regels stelt, consequent bent en in gesprek blijft met je kinderen, blijken ze minder alcohol te drinken. Maar hoe doe je dat? En hoe kunnen we dat samen doen? Daarom hebben we een aantal websites voor je op een rij gezet. We doen het samen!

1. Pratenmetuwkind.nl (tips om met je kind over moeilijke onderwerpen te praten en ruzies op te lossen)
2. Campagne NIX 18  (tips om te voorkomen dat jongeren onder de 18 roken en drinken)
3. Website GGD 
4. Trimbos: wat ouders moeten weten over alcohol en drugs
5. Trimbos: informatie over kind, alcohol en drugs
6. Trimbos: vragen van ouders over alcohol en drugs
7. Trimbos: mijn kind en uitgaan: 10 spelregels
8. Trimbos: mijn kind en drugs: 6 tips
9. Opvoeding en uitgaan (berichten over opvoeden en uitgaan)
10. Het is hier geen hotel (met artikelen voor ouders met pubers)
11. Jmouders.nl

Wat ga jij doen?

Tip: je kunt je als ouder aansluiten bij de besloten Facebookgroep van Cool Súdwest. Deze besloten groep is bedoeld voor het delen van informatie en kan worden gebruikt voor uitwisseling onder ouders.

Cool Súdwest is een nieuw project in Súdwest-Fryslân voor jongeren tussen de 12 en 18 jaar oud. Het motto is: Alle jongeren gezond! De gemeente wil het middelengebruik sterk verminderen en daarmee zorgen dat jongeren gezond en veilig opgroeien. In IJsland wordt er al heel lang gewerkt aan de gezondheid van jongeren. Samen met jongeren en hun ouders. Omdat het in IJsland zo goed gaat heeft de gemeente hun aanpak als voorbeeld gebruikt.

In IJsland gebruikten jongeren twintig jaar geleden nog de meeste drank, drugs en sigaretten. Nu scoren ze in vergelijking met andere landen heel goed en zijn er veel minder jongeren die middelen gebruiken.

In IJsland hebben ze onder andere ingezet op de vrijetijdsbesteding van de jongeren. Wat vinden zij leuk om te doen en waar zit hun talent? Jongeren konden bijvoorbeeld meer gaan sporten of muziek maken maar ook een baantje nemen of vrijwilligerswerk doen. In Súdwest-Fryslân vinden we dit een goed idee en noemen het project: Cool Súdwest.

Wil jij meer informatie? Kijk dan op de website van Stichting Sociaal Collectief.

IJslandse jongeren waren 20 jaar geleden nog de grootverbruikers van Europa wat betreft drank, sigaretten en drugs. Nu gebruiken zij het minst van alle jongeren in Europa. Hoe hebben ze dat gedaan, en vooral: wat kunnen Nederlandse gemeenten daarvan leren? Zes Nederlandse gemeenten, waaronder Súdwest-Fryslân gaan die vraag beantwoorden. Zij verkennen, met het Trimbos-instituut en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi), hoe de IJslandse aanpak in Nederlandse gemeenten kan worden gebruikt. IJsland luidde eind vorige eeuw de noodklok. Om het gebruik terug te dringen, introduceerden de IJslanders in 1998 een nieuwe aanpak, die inmiddels bekend staat als het IJslandse Preventiemodel Youth Planet. Inmiddels gebruiken de IJslandse jongeren het minste van Europa en scoren ze ook goed op andere gezondheidsterreinen zoals sport en cultuur. Het geheim van zit in de onconventionele aanpak. Primair richt men zich op de omgeving waarin de jongeren leven: familie, leeftijdgenoten, onderwijs en vrije tijd. Een gouden greep in de preventie van middelengebruik. Het Trimbos-instituut en NJi zijn een leertraject gestart waarbij de komende drie jaar samen met zes gemeenten de aanpak nader wordt verkend én toegepast in Nederland.

Kenmerken IJslands preventiemodel

De basis onder het IJslandse preventiemodel is de uitvoerige en regelmatige monitoring van beschermende en risico vergrotende factoren die een rol spelen bij middelengebruik. Met de informatie die dit oplevert, krijgen de beleidsmakers jaarlijks handvatten om aan de juiste knoppen te draaien. Daarmee kunnen ze gericht risico’s terugdringen, zoals verveling en laat buiten op straat rondhangen én beschermende factoren juist versterken, zoals een goede ouder-kind relatie en gestructureerde vrijetijdsbesteding. De aanpak is een vorm van community-based werken waarbij er sprake is van een constante kennisuitwisseling tussen wetenschappers, beleidsmakers en professionals uit de praktijk.

Overweldigende interesse

Brede aandacht van landelijke media over het succes van het IJslandse model wekte in de zomer van 2017 de interesse van Nederlandse gemeenten en landelijke partijen. Om de aanpak verder te verkennen en te kijken of, en zo ja hoe, deze in Nederland ingevoerd kan worden, hebben het Trimbos-instituut en het NJi in samenwerking met ICSRA (Icelandic Centre for Social Research and Analysis) een beleidsvormend leertraject opgezet. Samen met de gemeenten Amersfoort, Hardenberg, samenwerkingsverband Kempengemeenten (Bergeijk, Bladel, Eersel en Reusel-De Mierden), Súdwest-Fryslân, Texel en Urk wordt dit de komende 3 jaar uitgevoerd.

Nederlands leertraject in beeld

Sinds april 2018 zijn de gemeenten begonnen met de voorbereidingen, maar de daadwerkelijke kick-off vond plaats tijdens een werkbezoek aan IJsland van 29 mei tot 2 juni 2018. Een delegatie van 27 afgevaardigden volgde workshops in Reykjavik, sprak met lokale experts en bezocht lokale initiatieven om een goed beeld te krijgen van de aanpak. De deelnemende gemeenten zijn nu aan zet om de factoren die middelengebruik verklaren in hun gemeente in kaart brengen en op basis hiervan samen met lokale partners het preventiebeleid (door) te ontwikkelen. Na twee jaar worden de factoren opnieuw in kaart gebracht en wordt het leertraject geëvalueerd. Het Trimbos-instituut en het NJi ondersteunen gemeenten bij het vertalen van de IJslandse aanpak op Nederlands bodem.

Meer weten?

Er is veel interesse voor de IJslandse aanpak en de ervaringen die hiermee in Nederland worden opgedaan. Om de kennis die gedurende het leertraject wordt opgedaan te delen, heeft het Trimbos-instituut een informatiepunt opgezet: IJsland@trimbos.nl. Ook worden de komende jaren enkele kennisbijeenkomsten georganiseerd. Wil je hiervoor een uitnodiging ontvangen? Mail dan je naam, functie, organisatie en contactgegevens naar bovenstaand e-mailadres.

Súdwest-Fryslân is één van de zes Nederlandse pilotgemeenten die onderzoekt welke elementen uit het IJslands preventiemodel passen in de Nederlandse preventie-aanpak. Dit doen we onder de naam Cool Súdwest, met als doel jongeren in de gemeente Súdwest-Fryslân zo gelukkig en zo gezond mogelijk te laten opgroeien. We willen het alcohol- en middelengebruik terugdringen door de ouderbetrokkenheid te stimuleren en te zorgen voor een zinvolle vrije tijdsbesteding.

Eén van de kernelementen van de IJslandse aanpak is de nauwe samenwerking tussen de partijen die betrokken zijn bij jongeren. Deze samenwerking is door de volgende partijen vastgelegd in een alliantie: Voortgezet Onderwijs, huisartsen, Antonius Ziekenhuis, Cultuur Kwartier Sneek, politie, verslavingszorg, GGD, Sport Fryslân, Sociaal Collectief en gemeente Súdwest-Fryslân. Hierbij hebben alle partijen belang of voordeel bij de ambitie (gezonde en gelukkige jongeren) en draagt ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid bij aan het behalen van de doelstelling.

Deel je de ambitie van Cool Súdwest en wil je hierin een rol spelen? Kom dan onze coalities versterken. Neem per e-mail contact met ons op via coolswf@ggdfryslan.nl.